Leo Omlo
Het Talitakumi-weekend is voorbij, maar ik blijf nog een nachtje in het Willibrordushuis in Den Haag om alles te laten bezinken wat er de afgelopen dagen is gebeurd. Ik heb er altijd moeite mee om meteen weer in een drukke trein te stappen.
's Nachts om drie uur word ik wakker, tijd om even naar het huiskapelletje te gaan voor de aanbidding. Daar zit ik midden in de nacht voor het Allerheiligste. Er gaan veel gedachten door me heen. De vorige avond had ik in het Katholiek Nieuwsblad een artikel gelezen van Jip Wijngaarden over haar bekering en wat dat allemaal tot gevolg had. Voor mij geen nieuw verhaal, want ik had vorig jaar haar tentoonstelling bezocht in de synagoge van Groningen. Daarvan onder de indruk had ik al besloten er een artikeltje over te schrijven voor Bouwen aan de Nieuwe Aarde, zo voor de vastentijd.
Diep geraakt door schilderij
Mijn gedachten gingen uit naar die dag in mei. Bijna dagelijks rijd ik door de Folkingestraat in Groningen, langs de synagoge richting kathedraal, voor de Eucharistie of richting station. Die dag was de laatste dag dat ik de tentoonstelling van Jip kon bezoeken en ik besloot na de Mis erheen te gaan. Ik werd vriendelijk ontvangen door een Joods meisje, ze leek wel wat op Jip en Anne Frank. Maar op hetzelfde moment werd ik diep geraakt door het schilderij van Jezus, de gekruisigde, met een Davidster op zijn borst, Jezus, Jodenman uit Nazareth. En er vlakbij Maria met een ster, en Jezus op haar schoot.
Ze noemt Jezus en Maria consequent bij hun Hebreeuwse naam: Jesjoea, Mirjam. Ja, Jesjoea, Jood, Mirjam, Jodin. Zo was het, zo is het. Een koude rilling ging door me heen. Jip probeerde iets duidelijk te maken over de Holocaust; zij zouden ook afgevoerd zijn naar een concentratiekamp als ze in de jaren 1940-1945 geleefd hadden.
Alle Joden waren weggevoerd
En zo liep ik in gedachten door de tentoonstelling heen, mijn emoties bijna niet beheersend. Mijn moeder had me veel verteld over de synagoge, deze straat en de zijstraten, en wat er allemaal gebeurd was in de oorlog. Ook zij was er eens aangehouden en voor Jodin aangezien, 
omdat ze ook wel het uiterlijk had van een Jodin. Als kind kocht ze daar op de zondag joodse broodjes, challah, want Joden vierden de Sabbat en hun winkels waren zondags open. Dit was de Joodse wijk van Groningen, met als middelpunt de synagoge. Na de oorlog was het een dode straat, letterlijk! Alle Joden waren weggevoerd en bijna niemand was teruggekomen.
Niet meer naverteld
In de zijstraten speelt zich nu het rosse leven af van Groningen. Weinig dat nog doet denken aan de tijd van voor de oorlog, alleen de synagoge en er schuin tegenover aan het begin van de straat een 'gesloten portaal', een bronzen deur zonder klink, die niet geopend kan worden, symbool voor de geschiedenis en gebeurtenissen die niet meer naverteld kunnen worden, omdat mensen die er eens leefden, tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd.
Synagoge
De synagoge deed na de oorlog lang dienst als wasserij en was bijna gesloopt, maar werd door een nieuwe stichting gered en gerestaureerd. Nu doet het gebouw weer echt dienst als synagoge. De Folkingestraat is weer een drukke en gezellige winkelstraat geworden. Er is geen Joodse bakker of slager meer, maar een islamitische slager en Marokkaanse groentezaak.
Koning van de Joden
Mijn gedachten gaan nog één keer terug naar de tentoonstelling: Jezus, de gekruisigde, met Davidster. Jip heeft het mooi geschilderd. Als kind las ik altijd boven het kruis: INRI. Ik wist niet wat het betekende. Nu laat ik het maar eens door me heen gaan, INRI, Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, Jezus van Nazareth, Koning der Joden. Op het schilderij zie ik Hebreeuwse letters. Zullen ze dezelfde betekenis hebben? In Johannes 19,20 lees ik dat de tekst geschreven stond in het Hebreeuws, het Latijn en het Grieks.
Onbeantwoorde vraag
Ik hoor Jezus uitroepen: 'Mijn God mijn God, waarom hebt u mij verlaten?', begin van psalm 22. En ik denk: God mijn God, waarom moest het Joodse volk zo lijden? Voor mij - aan het eind van de oorlog geboren - is dat een nog steeds onbeantwoorde vraag. Ik kan het niet begrijpen!
Websites: www.yannekewijngaarden.nl
www.straatwijs.nl/folkingestraat
Uit: Bouwen aan de Nieuwe Aarde 2010-2