Ervarend kennen van goddelijke dingen en hun samenhang
De gave van wijsheid laat toe God zo dicht te benaderen dat we in staat zijn de dingen als het ware met Gods ogen te bekijken. In die zin is zij de hoogste van de zeven gaven van de Heilige Geest.
De werking van de gave van wijsheid kunnen we slechts echt goed begrijpen als we de link leggen met de gave van inzicht.* Kort samengevat kunnen we zeggen dat de gave van inzicht uit een helder en krachtig licht bestaat dat ons nauwkeurig en zeker doet zien wat God zegt en wat zijn bedoelingen zijn. Met andere woorden: het licht van de gave van inzicht toont ons het goddelijke geheim en legt het in al zijn schakeringen voor ons open.
Dit is op zich al zo verheven dat wij ons terecht kunnen afvragen wat de gave van wijsheid daaraan nog heeft toe te voegen.
Nauwe band met de gave van inzicht
Welnu, de gave van wijsheid vervolmaakt en verdiept. Of wat preciezer gezegd: datgene wat de gave van inzicht ons in een plotse intuïtie toont en openbaart, wordt door de gave van wijsheid verinnerlijkt en gesmaakt. De ziel die tot wijsheid is gekomen kent de waarheid niet alleen op een meer volmaakte wijze, zij smaakt er ook de onuitsprekelijke zoetheid van.
Vereniging met God
Deze 'smaak' is niets anders dan de vereniging met God. Want de gave van wijsheid voert ons naar nog grotere hoogten dan deze die de gave van inzicht ons toont. Zij brengt ons namelijk tot vereniging met God. Waar inzicht leidt tot 'verlichting', voert wijsheid tot 'vereniging'.
Nochtans heeft deze vereniging met God niet zomaar automatisch plaats. Zij is een beslissing van de wil. De vereniging met God moeten wij écht wensen en willen. En dat kan slechts, zegt Thomas van Aquino, als er in onze wil voldoende liefde tot God aanwezig is. Ietwat schematiserend kunnen we zeggen dat de gave van wijsheid in verschillende stapjes werkzaam is.
Allereerst is er de werking van de gave van inzicht. De verlichting die het inzicht teweegbrengt, oefent op de ziel een aantrekkingskracht uit die haar dichter naar God trekt. Als de ziel daar met haar liefde op ingaat en zich gewillig laat aantrekken tot God, treedt de gave van wijsheid volop in werking. Zij voert de ziel steeds verder mee, tot de ziel zich met God weet te verenigen.
Zoete smaak van God
Maar hoever gaat die vereniging? 'Versmelten' we dan met God? Niet echt, want de ziel blijft bestaan en ze blijft ook zichzelf. Wat er wel plaatsvindt, is dat de ziel nu in grote intimiteit leeft met God. Deze innige relatie betekent dat de ziel God van heel dichtbij mag ervaren. Zij krijgt de zoete smaak van God en van al het goddelijke te proeven. Wellicht is het vanuit deze ervaring dat de psalmist schreef: De voorschriften van de HEER zijn waarachtig, (…) zoeter dan honing. (Psalm 19,10-11).
Wijsheidsoordeel
Toch is de vereniging met God niet het enige wat de gave van wijsheid kenmerkt. De gave heeft ook een verstandelijk aspect, zo benadrukt Thomas. Want wijsheid houdt ook altijd een speciale manier van oordelen in, en oordelen, zegt hij, is een daad van het verstand. Een wijze is namelijk in staat om heel wijze uitspraken te doen, of - om het met een geleerd woord te zeggen - wijsheidsoordelen te vellen. Inhoudelijk is zo 'n wijsheidsoordeel niets anders dan een hoger oordelen volgens goddelijke normen. Een door de Heilige Geest geïnspireerd wijsheidsoordeel ziet en beoordeelt alles naar de maat van het goddelijke.
Het is duidelijk dat dit oordeel op een bijzondere manier gevormd wordt. Niet via de gewone weg van het verstandelijke redeneren en analyseren. Maar veel subtieler, doordat het verstand van de wijze zich laat inspireren door wat er leeft in zijn hart, namelijk het volkomen vertrouwd zijn met en het volslagen ingeleefd zijn in de goddelijke werkelijkheid.
Het wijsheidsoordeel munt dan ook niet uit door redeneerkracht of intellectuele scherpte, maar geeft vooral blijk van een bijzondere rijpheid en harmonie, waarachter een hoger aanvoelen, een smaken, een ervarend kennen van de goddelijke dingen en hun samenhang schuilgaat.
Wat er in God beweegt
Dat mag ons niet verbazen. Terugblikkend op wat we hierboven zegden, weten we dat het aan de wijze gegeven is de 'zoete smaak' van God en van zijn hele werkelijkheid te ervaren. Het vervult zijn ganse hart. Door zijn grote intimiteit met God 'trilt' hij als het ware mee met wat er in God beweegt. Zo voelt hij intuïtief aan wat God goedkeurt en afkeurt, wat Hij wil, wat Hem beroert. Hij weet dit perfect in te schatten. De maatstaf van God is nu ook zijn maatstaf geworden. Dat is de wijsheid die hij met zich meedraagt. Hij kan dan ook niet anders meer dan naar de dingen te kijken met Gods ogen en ze te beoordelen naar Gods maat.
Rijst natuurlijk de vraag of dit hoogste niveau zomaar voor iedereen is weggelegd. In principe wel, zegt Thomas van Aquino, want wijsheid is aanwezig in iedereen die in staat van genade leeft. Toch kan de graad van wijsheid variëren. Deze hangt immers af, zegt hij, van de liefde die de ziel heeft voor God en de mate van vereniging met het goddelijke.
In harmonie met God
Thomas verbindt de gave van wijsheid met de zaligspreking van hen die vrede brengen (Matteüs 5,4). De vrede die hier bedoeld wordt, is meer dan een afwezigheid van conflict. Het is vooral een vorm van rust die voortvloeit uit het feit dat men de dingen in het leven op een juiste manier weet te ordenen (de tranquilitas ordinis van Augustinus). En die bekwaamheid is nu juist wat wijsheid teweegbrengt. De wijze verliest zich niet langer in onbenulligheden, maar weet voorrang te geven aan wat belangrijk is in het leven. Hij weet alles te schikken in harmonie met God. Daarom zijn wijsheid en het stichten van vrede zo verwant aan elkaar. Door het leven op een goddelijke manier te ordenen creëert de wijze een vorm van rust die niet alleen in hemzelf, maar ook in andere mensen vrede sticht.
Alle mogelijke middelen
Met dit artikel beëindigen we de serie over de 'zeven gaven van de Heilige Geest' uit Jesaja 11,2. Duidelijk is dat de Heilige Geest ons alle mogelijke middelen ter hand stelt, opdat we zouden werken aan onze persoonlijke heiliging en vervolmaking. En hoe Hij niets liever doet dan aan deze heiliging actief mee te werken. Zijn bedoeling is immers dat we meer en meer op Christus gaan gelijken, die de Wijsheid bij uitstek is.
Ga erop in
Aan ons dus om aan de stuwingen en ingevingen van de Heilige Geest gehoor te geven! Gaan we erop in, dan zal Hij steeds meer door ons heen gaan waaien en ons hele doen en laten beïnvloeden, wat ongetwijfeld vrucht zal voortbrengen in ons leven.
In een volgende serie artikelen leggen we uit wat onder de 'vrucht van de Heilige Geest' (Galaten 5,22) verstaan moet worden en wat we moeten doen om ze te verwerven.
Edgard Peeters
#
Uit Bouwen aan de Nieuwe Aarde 2017-4
Dit is deel 9 van een serie over gaven, vruchten en charisma's van de heilige Geest.
De hele serie van Edgard Peeters over de zeven gaven van de Heilige Geest in pdf-printversie