Vijfvoudig dienstwerk
Tijdens vakantieconferentie Celebrate gaf pastor Christoph Heinzen op vrijdagmorgen een interessante lezing over 'de vijfvoudige bediening', een begrip dat in katholieke kring niet zo bekend is.
Tijdens de workshop gaven heel wat aanwezigen een boeiend getuigenis van hun dienstwerk door de Heer.
'Wie heeft er weleens gehoord over de vijfvoudige bediening?', vroeg pastor Heinzen aan het begin van zijn lezing. Er gingen geen vingers omhoog. 'Ik had er ook nog nooit van gehoord', zei hij, 'tot ik gevraagd werd er een lezing over te geven.'
Paulus beschrijft in zijn brief aan de Efeziërs vijf gaven die Christus aan de mensen geeft: apostelen, profeten, evangelisten, herders en leraars. Die geeft Hij om de christenen toe te rusten voor het werk dat hun te doen staat. (Efeziërs 4,7-12). Die vijf gaven zijn in de Kerk niet altijd even zichtbaar geweest. Het begrip 'vijfvoudige bediening' kom je met name tegen in de evangelische beweging.* Heel interessant dus, dat er nu een rooms-katholieke priester over spreekt. Hieronder een samenvatting van zijn betoog.
Charismatisch en hiërarchisch
Kom in beweging met de charisma's die je ontving. Als je een charisma ontving, heb je ook de opdracht het te gebruiken voor de opbouw van de Kerk. De Heilige Geest schenkt hiërarchische en charismatische gaven om samen de vruchtbaarheid van de Kerk te bevorderen. De verhouding tussen deze twee zien we in Johannes 20,1-9. Petrus en Johannes rennen naar het graf. Petrus vertegenwoordigt de hiërarchie en Johannes het charisma. Johannes komt als eerste aan. Het charismatische gaat sneller dan het hiërarchische. Er zit meer beweging, vuur en hartstocht in. De hiërarchie, gesymboliseerd door Petrus de rots, is langzaam en rotsvast.
Johannes kijkt wel als eerste in de grafkamer, maar gaat niet naar binnen. Hij wacht op Petrus, het ambt. Het charismatische deel van de Kerk moet regelmatig wachten op het hiërarchische deel van de Kerk. Petrus gaat als eerste naar binnen om met zekerheid vast te stellen dat het graf leeg is. 'Toen ging ook de andere leerling, die het eerst bij het graf gekomen was, het graf in.'
Even belangrijk
Dat hiërarchische en charismatische gaven even belangrijk zijn voor de Kerk, is onlangs nog eens opnieuw bevestigd door het Vaticaan **. Ambt en charisma hangen helemaal met elkaar samen. Door het ambt schenkt God ons via de sacramenten charisma's. En ook buiten de sacramenten om deelt de Heilige Geest charisma's uit.
Pastor Heinzen ziet de eigenschappen van apostelen, profeten, evangelisten, herders en leraars terug in het gemeenschappelijk priesterschap van alle gedoopten. De Duitse priester stelde dan ook dat elke christen die de heilige Geest ontvangen heeft, iets van deze vijf gaven heeft. Het zijn vijf eigenschappen die gemakkelijk te herkennen zijn.
Pastor Christoph Heinzen
Apostel
'Apostel' betekent 'bode', een 'gezondene'. Hij of zij gaat voorop, richt iets nieuws op, bijvoorbeeld een gebedsgroep. Hij is een vermenigvuldiger die begeestert, anderen meesleept en het grote geheel van de Kerk in de gaten houdt. Vaak is de apostel ook een leider en organisator.
Profeet
Die is zeer spiritueel, kan verzinken in gebed, hoort het Woord van God, leeft in diepe verbondenheid met de Heer. Hij hoort en geeft door. Vaak zijn het schrijvers. Ze willen doorgeven wat van God komt en voelen zich verantwoordelijk voor anderen, opdat anderen verder komen. Maar een profeet is geen orakel dat je kunt raadplegen om een woord van God te krijgen.
Evangelist
Iemand die evangeliseert, bijvoorbeeld door op straat kaartjes uit te delen en te spreken met mensen die God nog niet kennen. Ze brengen plompverloren God ter sprake in allerlei gesprekken, bijvoorbeeld tijdens het afrekenen met hun pinpas wanneer ze dertig seconden moeten wachten op het akkoord van de bank. In die dertig seconden kan een evangelist spontaan aan de caissière vragen of ze in God gelooft. Een profeet zou die dertig seconden voor een kort gebed gebruiken, de apostel zal in die tijd bedenken wat hij allemaal nog moet doen, maar een evangelist brengt God ter sprake. Heinzen herinnert zich dat hij in 2004 in de bioscoop de film The passion of the Christ zag. Toen hij weer naar buiten ging, stonden daar christenen die hem aanspraken over Jezus. Mensen van een evangelische gemeente. Waarom staan wij katholieken daar niet, had hij zich afgevraagd.
Herder
Geestelijke vaders en moeders die zorg hebben voor mensen in moeilijkheden. Ze zijn sociaal ingesteld en geven ook geestelijk voedsel. Ze gaan achter het verwonde schaapje aan en bidden met mensen om innerlijke of lichamelijke genezing. Alleen al door hun aanwezigheid bieden ze geborgenheid. Ze kunnen lang waken bij stervenden.
Leraar
Die leest met plezier de hele Bijbel en verdiept zich soms ook in historische achtergronden. Zij of hij legt dingen uit en zegt daarbij waar iets in de Bijbel of in de catechismus staat. Leraren vinden het belangrijk om uit te zoeken en uit te leggen 'hoe het zit'.
Alle priesters en alle gelovigen
In elke bisschop, priester en diaken zijn alle vijf kenmerken 'ambtshalve' aanwezig. In hun opleiding zullen ze hiervoor, met studie en training, een al aanwezige aanleg hebben ontwikkeld. Door hun wijding hebben ze er ook extra genade voor gekregen en door hun bijzondere band met de bisschop zorgen ze voor samenhang in het geheel van de Kerk.
Tot zover een samenvatting van wat pastor Heinzen vertelde. Hij moedigde de aanwezigen aan om ieder bij God te solliciteren naar een van deze vijf functies. In de praktijk blijkt vanzelf waar je een gave voor hebt, zei hij in de workshop. Word je bijvoorbeeld gevraagd om ergens over te spreken of iets inhoudelijks uit te leggen - en komt je uitleg goed over - dan kan dat een bevestiging zijn dat je in bepaalde mate leraar bent. Hij zei ook dat pastores in hun opleiding zouden moeten leren hoe ze charisma's kunnen onderscheiden en laten functioneren.
Het was een nieuwe gedachte voor mij dat je bij elke gelovige wel een of meer van deze vijf accenten kunt ontdekken. De een heeft meer aanleg hiervoor, de ander meer daarvoor. De een krijgt deze geestelijke gaven, de ander die. En elke charismatische gave verplicht tot inzet, leert het Tweede Vaticaans concilie. Alleen samen kunnen we de volheid van het ambt van Christus uitoefenen en zijn zending in de wereld vervullen.
Kees Slijkerman
*In een opwekkingsbeweging die rond 1830 in Engeland ontstond en later in de evangelische beweging is vanuit Efeziërs 4,11 opnieuw aandacht ontstaan voor de vijfvoudige bediening. (Sommigen spreken van een viervoudige bediening en zien herder en leraar als één bediening.) Deze nieuwe aandacht kreeg een plaats buiten de Rooms-katholieke Kerk en ook buiten de kerken van de Reformatie. Daar ontbreekt meestal de inbedding in de hiërarchische gaven.
**Zie het document Iuvenescit Ecclesia (de Kerk verjongt zich) van de Congregatie voor de Geloofsleer, op de website van het Vaticaan in verschillende talen. De Engelse versie staat als 0413uk op www.stucom.nl. Een niet officiële Nederlandse vertaling staat op www.rkdocumenten.nl.
Het is een brief die, na goedkeuring door paus Franciscus op 14 maart 2016, gestuurd is aan alle bisschoppen over de hele wereld.
PROFEET, APOSTEL, LERAAR EN HERDER
Het Tweede Vaticaans concilie stelt dat je door het doopsel en vormsel priester, profeet, koning, apostel, leraar en herder bent.
Ambt van Christus
'De leken, deelachtig geworden aan het
priesterlijk, profetisch en koninklijk
ambt van Christus, vervullen echter een
eigen taak in de zending van het gehele
volk van God in de Kerk en in de wereld.' (AA 2)
'Door hun aandeel in het priester-, leraars- en
herdersambt van Christus hebben de leken
ook hun actief aandeel in het leven en het werk
van de Kerk.' (AA 10)
Charisma verplicht
'De opdracht en het recht om apostel te zijn, ontlenen de leken juist aan hun eenheid met Christus, het Hoofd. (…) Aan elke gelovige die deze charismatische gaven ontvangt, wordt daarmee het recht en de opdracht verleend deze in de Kerk en in de wereld te gebruiken tot welzijn van de mensen en tot opbouw van de Kerk in de vrijheid van de Heilige Geest.' En: 'Hij moet dat in gemeenschap met zijn broeders in Christus doen, en heel speciaal met zijn herders, omdat het hun toekomt over de authenticiteit en het ordelijk gebruik van deze gaven te oordelen.' (AA 3)
Vaticanum II, Apostolicam Actuositatem (AA), het decreet over het lekenapostolaat. De volledige citaten: 0374 op www.stucom.nl.
Een niet officiële Nederlandse vertaling staat op www.rkdocumenten.nl.