CHARISMA'S VERJONGEN DE KERK
Paus Franciscus versnelt vernieuwingsproces
Het zeer positief spreken over charisma's door het Tweede Vaticaans concilie (1962-1965) heeft in onze Rooms-katholieke Kerk een ingrijpende verandering mogelijk gemaakt.
De uitwerking van deze concilie-uitspraken in de afgelopen 50 jaar ging langzaam. Je kunt zeggen dat deze uitwerking net zo langzaam ging als het vernieuwingsproces dat katholieke charismatische vernieuwing heet en dit jaar haar 50e verjaardag viert.
Brief aan alle bisschoppen
Paus Franciscus zal ongetwijfeld het zijne eraan willen bijdragen om dit vernieuwingsproces te versnellen. Daarin is hij mede afhankelijk van alle bisschoppen. Aan hen komt het toe de authenticiteit en het ordelijk gebruik van charisma's te toetsen, zo heeft het concilie vastgesteld*. De eerste grote publicatie van het leergezag in onze kerk over charisma's kreeg dan ook de vorm van een brief aan alle bisschoppen. Deze brief van ruim 9000 woorden he, en werd op Pinksteren 2016 gepubliceerd. Ik vermoed dat paus Franciscus de bisschoppen een jaar de tijd geeft om die brief goed in zich op te nemen en dat hij met Pinksteren 2017 een stap verder zal gaan. Dan zal hij met vertegenwoordigers van de Katholieke Charismatische Vernieuwing uit de hele wereld de 50e verjaardag van deze vernieuwing vieren en vooruitkijken.
Inhoud van 'De Kerk verjongt'
De Kerk verjongt bevat eerst een uiteenzetting van wat er in het Nieuwe Testament staat over charisma's. Het eigenlijke onderwerp van de brief is vervolgens de relatie tussen de hiërarchische en charismatische gaven in het leven en de zending van de Kerk. Dat zijn twee soorten gaven van de heilige Geest, die beide even belangrijk zijn voor de opbouw van de Kerk.
De Congregatie voor de Geloofsleer stelt in De Kerk verjongt vast dat 'onder de door de Geest vrij uitgedeelde charismatische gaven er veel zijn die door de persoon worden aanvaard en beleefd binnen de christelijke gemeenschap en geen bijzondere reglementering nodig hebben'.
Paus Franciscus heeft al vaker gezegd dat je bij de charismatische vernieuwing moet waken voor overorganisatie. De Heer zelf moet er leiding aan geven.
Charisma's van stichters
'Wanneer zich echter een gave presenteert als een "funderend" of "stichtend charisma", vereist deze gave een speciale erkenning, zodat de rijkdom ervan adequaat uitgedrukt kan worden in de kerkelijke gemeenschap en getrouw doorgegeven kan worden in de tijd.'
Aldus de Congregatie voor de Geloofsleer in De Kerk verjongt, waarbij de meeste aandacht uitgaat naar deze charisma's van stichters. Die delen hun charisma met anderen, waardoor er geestelijke families ontstaan: groepen, gemeenschappen en kerkelijke bewegingen van allerlei soort. Het kerkelijk gezag moet daarbij onderscheiding en begeleiding bieden, omdat de gestalte van de lokale kerk verandert door deze nieuwe gemeenschappen. De leider van de lokale kerk, de plaatselijke bisschop, moet dat zo begeleiden dat de eenheid bewaard blijft. De leider van de nieuwe gemeenschap moet de nederigheid opbrengen zich te laten testen en begeleiden.
Geestelijke verwantschap
Bekende kerkelijke bewegingen en nieuwe gemeenschappen zijn: de Focolarebeweging, Gemeenschap Emmanuel, Gemeenschap Chemin Neuf en Gemeenschap Sant' Egidio. Die gemeenschappen zijn op zichzelf geen charisma, maar ontstaan doordat een stichter haar of zijn charisma met anderen ging delen. Iuvenescit Ecclesia 16 citeert paus Johannes Paulus II, die schrijft** dat charisma's aan afzonderlijke personen worden gegeven, maar door anderen gedeeld worden. 'Op deze wijze blijven zij in de tijd bestaan als een kostbare en levende erfenis die een bijzondere geestelijke verwantschap tussen de mensen schept.'
Iuvenescit Ecclesia voegt daaraan toe: 'De charismatische gaven kunnen, wanneer ze gebruikt worden, affiniteit, nabijheid en geestelijke relaties voortbrengen', waardoor het charismatische erfgoed van de stichter gedeeld wordt en leven geeft aan een geestelijke familie. 'Nieuwe kerkelijke groepen (…) presenteren zichzelf als gedeelde charismatische gaven.'
Het charisma van een stichter kan dus gelovigen bij elkaar brengen en helpen hun christelijke roeping te vervullen. En het charismatische erfgoed van de stichter kan ook los van haar/hem aanwezig blijven in de gemeenschappen die hij sticht.
De Kerk verjongt, mede door tienerwerk van de KCV.
Doof de Geest niet uit
Niet lang na het verschijnen van De Kerk verjongt werd het document Doof de Geest niet uit*** gepubliceerd door de Pauselijke Raad ter bevordering van de eenheid van de christenen, als vrucht van vijf jaar dialoog met de Pinksterkerken. In dat document wordt bijzonder aandacht besteed aan de charisma's van genezing, profetie en onderscheiding der geesten. Daarover een volgend artikel.
*'Aan elke gelovige die deze charismatische gaven ontvangt, wordt daarmee het recht en de opdracht verleend deze in de kerk en in de wereld te gebruiken', aldus het concilie. Het oordeel over authenticiteit en ordelijk gebruik van deze gaven werd toebedeeld aan 'degenen die in de Kerk leiding te geven hebben' (Apostolicam Actuositatem 3, Lumen Gentium 12).
**Apostolische Exhortatie Christifideles Laici (1988), nummer 24
***Engelse originele tekst 0417 op www.stucom.nl Nederlandse vertaling is nog niet gemaakt.
Een Nederlandse vertaling van Iuvenescit Ecclesia / De Kerk verjongt vindt u via 0413 op www.stucom.nl. Engels: 0413uk op www.stucom.nl; Italiaans, Engels, Spaans en Frans op de website van het Vaticaan: www.vatican.va.
Kees Slijkerman
Uit Bouwen aan de Nieuwe Aarde 2017-1