Voor u gelezen
Wat is het verschil tussen depressief zijn en een geestelijke ervaring die erop lijkt? Wanneer heb je welke hulp nodig? Bart Sonnenschein, psychiater, bespreekt het boek Depressie, acedia en donkere nacht van Marie-Liesse Pouls.
Voor mij ligt het boek Depressie, acedia en donkere nacht, geschreven door Marie-Liesse Pouls. Zij studeerde Humane Voeding en Theologie. Later volgde zij de studie Spiritualiteit aan de Pauselijke Universiteit te Rome. Tevens is zij lid van de Monastieke Gemeenschappen van Jeruzalem.
Zij schrijft over wat depressie, acedia en donkere nacht inhouden en geeft hun verschillen aan, soms lijken ze op elkaar en soms komen ze naast elkaar voor. Ervaringen en uitspraken van heiligen, deskundigen en gelovigen dienen als voorbeelden en uitleg. Ze reikt ook voor iedere ervaring een aparte begeleiding aan.
Geestelijk begeleider of hulpverlener
Het is voelbaar dat het onderwerp haar dierbaar is. Het roept dan ook bij mij de vraag op of de schrijfster deze ervaringen uit eigen ervaring kent. Zelf herken ik in ieder geval depressie en trekken van de donkere nacht in mijn leven. De lezer wordt aangeraden om er zich bewust van te zijn wanneer deze ervaringen hem in zijn leven overkomen. Dan kan hij in samenspraak met God daar hulp voor zoeken bij een geestelijk begeleider of hulpverlener en er zijn voordeel mee doen, voor zichzelf, zijn naaste en Gods Koninkrijk.
Depressie
Depressie wordt omschreven als een aanhoudende sombere stemming met negatieve gedachten die de mens ernstig doet lijden Al is het aanhalen van medische informatie over depressie wat vluchtig en niet altijd even helder geformuleerd, duidelijk wordt dat depressie een ziekte is en behandeling behoeft, bij voorkeur door een psycholoog of arts. De depressieve mens mag zich begrepen weten en zich leren uiten om nieuwe levenszin te krijgen.
Acedia
Acedia was voor mij een onbekend begrip. Evagrius Ponticus, een geleerde woestijnvader uit de 4e eeuw, beschrijft acedia als afkeer van geloof die hij bij jonge monniken ziet ontstaan. Deze monniken worden geteisterd door een zinloze leegte, waardoor ze zich in plaats van op God op zichzelf gaan richten. Hun geest was gewillig, maar hun vlees blijkt zwak! Acedia is een verzoeking van de duivel. Er moet weerstand tegen geboden worden onder geestelijke begeleiding.
Donkere nacht
De donkere nachtis een mystieke ervaring van een zich diep verlaten voelen door God, waarbij het geloof intact blijft. Het beproefde geloof wordt in de donkere nacht sterker, wat uitmondt in een dieper kennen van Gods liefde en genade. Johannes van het Kruis heeft dit prachtig beschreven. De beproefde gelovige zal zich aan God toevertrouwen.
Uit je eigen kringetje komen
De drie genoemde ervaringen worden geïllustreerd met uitspraken van heiligen. Zo wordt de licht depressieve mens door de heilige Franciscus van Assisi aangemoedigd om uit zijn eigen kringetje te komen: “Door zich te geven ontvangt men, door zichzelf te vergeten vindt men zich”. Theresia van Lisieux spreekt tot de mens in acedia: “Soms, als mijn geest in zo’n grote droogte is dat het voor mij onmogelijk is er een gedachte uit te trekken om me met de goede God te verenigen, reciteer ik heel langzaam een Onze Vader en het Angelus; dan verheffen deze gebeden me, voeden mijn ziel veel meer dan als ik ze honderdduizend keer vluchtig reciteerde.” Johannes van het Kruis zegt van de donkere nacht: “Het is een werk van God, een bewijs van liefde, een zuivering en verlichting.” “Duisternis is geen duisternis/La ténebre n´est point ténebre”, zingt Taizé. “ Wij gaan de nacht door/De noche iremos de noche” voeg ik er nog aan toe. Taizéliederen getuigen van stille kracht.
Aangenaam
Het boek wordt afgesloten met het gezonde advies om zwakheden en beperkingen te accepteren en te weten dat alles bijdraagt aan het goede voor degenen die God liefhebben (Romeinen 8,28).
Theresa van Avila proclameert: “Laat niets je verstoren, laat niets je verontrusten. Alles gaat voorbij, God verandert niet. Geduld verkrijgt alles. Wie God heeft, heeft alles, God alleen is genoeg” (Taizé: Nada te turbe”).
Het doet aangenaam aan dat de schrijfster deze ervaringen van psyche en geest naast elkaar durft te plaatsen. Het nodigt uit tot gebed en verdere studie: Doorgrond mij, God, en ken mijn hart! (Psalm 139)
Bart Sonnenschein
Titel: Depressie, Acedia en Donkere Nacht
Auteur: Marie-Liesse Pouls
Prijs: € 12,90 (excl. verzendkosten)
Uitgeverij: Europa, oktober 2020.
Besteladres: spiritualiteitml@gmail.com (tevens adres voor contact met zr. Marie-Liesse voor geestelijke begeleiding of om haar uit te nodigen voor een lezing.)
Geestelijke lauwheid
Tiny Pouwels, die veel retraites begeleidt, schrijft naar aanleiding van deze boekbespreking: “Ik ben het woord acedia regelmatig tegengekomen, bijvoorbeeld in boeken van en over heiligen, maar daarin ben ik de uitleg ‘afkeer van geloof’ niet tegengekomen. Monniken noemden deze ervaring van acedia de ‘middagduivel’, die gepaard gaat met gevoelens van geestelijke lauwheid, lusteloosheid, traagheid of verveling. Daarom zou ik liever spreken over ‘geestelijke lauwheid’ of ‘beproeving in geloof’ dan ‘afkeer van geloof’. Volgens mij is het een ervaring van onmacht en lijden aan je ongeloof, iets om zeker weerstand tegen te bieden. Aan het advies van Theresia van Lisieux merk je dat zij in deze beproeving toch verlangt naar contact met God en langzaam een Onze Vader gaat bidden.”
Wie is Marie-Liesse Pouls?
Zr. Marie-Liesse Pouls is al heel lang bekend met de charismatische vernieuwing. In haar studententijd was ze betrokken bij de gebedsgroep in Arnhem. Ze heeft ook lezingen gegeven in bijeenkomsten van de Katholieke Charismatische Vernieuwing, onder meer over de Heilige Geest. Zij werkt als geestelijk verzorger met bisschoppelijke zending en woont in Kerkrade. Ze is daar tevens betrokken bij de Vredeskapel, waarin onder meer verzorgd worden: aanbidding, vieringen, bezinningsgroep, inloopochtenden, lezingen en de cursus ‘De monnik in onszelf ontdekken’.
De Monastieke Gemeenschappen van Jeruzalem, waar zuster Marie-Liesse lid van is, zijn in 1975 ontstaan in de stroom van vernieuwingsbewegingen. Ze beginnen elke viering en bijeenkomst met een lied/gebed tot de Heilige Geest.
Uit Bouwen aan de Nieuwe Aarde 2021-3