Mgr. dr. C.F.M. van den Hout
Wat is een goede cursus voor beginnende Bijbellezers? Op verzoek van de redactie heeft mgr. dr. C.F.M. van den Hout, bisschop van Groningen-Leeuwarden en oud-testamenticus, het werkboek van de cursus Genesis tot Jezus gelezen. Dit werkboek is geschreven is door Scott en Kimberly Hahn en vanuit het Engels vertaald. Het wordt in Nederland gepromoot door het Sint Paulus Instituut, waarvan enkele initiatiefnemers betrokken zijn bij de Katholieke Charismatische Vernieuwing.
Als we de uitgangspunten van het Tweede Vaticaans Concilie voor de exegese serieus willen nemen, hebben we in het werkboek van Scott en Kimberly Hahn een actueel (en tegelijk een klassiek) voorbeeld. De dogmatische constitutie over de goddelijke openbaring vraagt om de Heilige Schrift uit te leggen in dezelfde Geest als waarin ze is geschreven. Dit houdt onder andere in dat we de Heilige Schrift lezen als een eenheid en in overeenstemming met de levende overlevering van heel de Kerk (Dei Verbum, hoofdstuk 12).
Zeven lessen
Van de zeven lessen die de cursus omvat, zijn in het werkboek aantekeningen opgenomen en de uitgewerkte tekst die de cursisten thuis na kunnen lezen. De suggestie daarbij om bepaalde Bijbelteksten uit het hoofd te leren is niet slecht. Het is goed om bepaalde Bijbelteksten uit het hoofd te kennen. In onze moderne digitale samenleving zijn we dat haast vergeten, terwijl het vroeger een belangrijke manier was om kennis op te doen en door te geven.
Van belofte naar vervulling
De opzet van de cursus voldoet aan de uitgangspunten van Dei Verbum. De verkenningstocht vanaf het begin tot het einde van de Bijbel heeft een heldere lijn: Adam, Noach, Abraham, Mozes, David en als hoogtepunt van de openbaring: Jezus. De auteurs gaan uit van het klassieke paradigma belofte – vervulling. In Christus worden de beloften van het Oude Testament vervuld. In de inleiding wordt dat paradigma uitgelegd en in het hele werkboek vindt de lezer het ook terug. De traditionele kerkgangers en Bijbellezers zullen dit snel herkennen.
Typologie
Hiermee verbonden is de typologie, waarvan de auteurs veelvuldig gebruik maken. 'In de Bijbelse theologie is een type een persoon, plaats, ding, gebeurtenis of instituut in de Schrift dat wijst naar een toekomstig mysterie' (pag. 101). De traditie van de uitleg speelt een grote rol.
Heldere lijn
De lezer die voor het eerst met de Schrift in haar geheel wil kennismaken, vindt in het werkboek een heldere lijn in de geschiedenis van het heil zoals deze in de Schrift onder woorden gebracht is. Een Bijbels aanknopingspunt voor het paradigma belofte – vervulling is te vinden in de nieuwtestamentische teksten zelf, waarin Jezus, vertrekkend vanuit het Oude Testament, over zichzelf vertelt (Lucas 24). Scott en Kimberly Hahn voegen hier een opvallende leessleutel aan toe: de heilige mis. De openbaring van Christus in de Heilige Schrift wordt doorgetrokken naar de openbaring van Christus in de Eucharistie. Theologisch begrijp ik dat volkomen; menig ‘schriftgeleerde’ zal zich er echter over verbazen dat er vanuit de liturgie een leessleutel op de Bijbeltekst wordt toegepast. Het is in ieder geval een poging om de Bijbel niet op te sluiten in de geschiedenis, maar het actuele (geloofs)leven van de lezer erbij te betrekken.
Beginnende Bijbellezer
De auteurs brengen op de door hun gekozen wijze een sterke systematiek aan in de heilsgeschiedenis. Voor een beginnende lezer is dat prima. Maar de Bijbel is niet systematisch opgezet, de heilsgeschiedenis verloopt ook niet altijd volgens een systeem, ook niet als het gaat om de leer. De auteurs schrijven op pagina 75 bijvoorbeeld over Genesis 4: 'Lamech – een afstammeling van Kaïn – neemt twee vrouwen. Hij schendt Gods plan voor het huwelijksverbond in de schepping met bigamie.' Bigamie wordt in vele andere Bijbelboeken niet afgekeurd!
Aandacht voor vertelling
Voor de auteurs blijft de Bijbel gelukkig óók een literair product. Ze verliezen zich niet in historische kwesties en hebben aandacht voor de vertelling als zodanig. Zo wordt het woord 'zweren' in verband gebracht met het getal 'zeven' van de schepping (pag. 69). Een nuttige gedachte, omdat kennis over de herkomst van een woord ons soms kan helpen om een theologisch inzicht te verwerven. Op de zevende dag ‘zweert’ God ons zijn verbondseed.
Ervaren bijbellezer
Het systematiseren van de heilsgeschiedenis wordt gaandeweg een informatief navertellen. Voor de ervaren bijbellezer is dat alleen interessant als er een nieuw idee in naar voren komt. Dat gebeurt af en toe. In Genesis 6 bijvoorbeeld worden de godenzonen vereenzelvigd met de zonen van Set en de dochters der mensen met de dochters van Kaïn (pag. 75). Of deze uitleg correct is, doet nu niet ter zake; het zet de lezer tenminste aan het denken. Er zijn meer nieuwe inzichten voor de ervaren Bijbellezer: het is pas ná de geschiedenis met het gouden kalf dat aan het volk wordt opgedragen dierenoffers te brengen. 'Omdat de Israëlieten een gouden kalf hebben aanbeden, moeten zij nu regelmatig kalveren, schapen en geiten offeren, om daarmee de goden van Egypte af te wijzen' (pag. 87). Een ander voorbeeld betreft de mogelijkheid tot scheiden. Dit wordt pas in het boek Deuteronomium toegestaan, een boek dat in zekere zin ‘lager’ staat, omdat niet God het heeft afgekondigd, maar Mozes (pag. 88). Dit is belangrijk voor de uitleg van het scheidingsverbod van Jezus in het Nieuwe Testament.
Niet alle teksten passen in een systeem
Genesis tot Jezus is een handzaam werkboek voor de startende Bijbellezer. Hij krijgt een verantwoord overzicht van de heilsgeschiedenis. Dat de heilsgeschiedenis één is, is een niet onbelangrijk theologisch uitgangspunt. Later zal degene die blijft lezen en blijft zoeken in de Bijbel ontdekken dat het niet altijd zo gemakkelijk is en dat niet alle teksten in een systeem zijn in te passen. Dat is ook niet onbelangrijk. Het is zoals het leven.
Dr. C.F.M. van den Hout,
bisschop van Groningen-Leeuwarden
Scott en Kimberly Hahn, Genesis tot Jezus, uitgever Stichting Sint Paulus Instituut, 2017, 101 pagina's, 17,50 euro plus verzendkosten.
Besteladres: webshop op www.sintpaulusinstituut.nl
Postadres: Sint Paulus Instituut, De Lepelaar 8, 8251 MT Dronten.
Groepen kunnen met het werkboek deze cursus zelf organiseren. Voor de begeleiders is daarbij digitaal materiaal te koop: powerpoints, inleidersteksten, handleiding, etc.
Inleidingen bij deze cursus, gegeven door kapelaan Johannes van Voorst tot Voorst, zijn ook te horen op Radio Maria Uitzending Gemist.
Dr. Scott Hahn (1957) is hoogleraar aan de Franciscaanse Universiteit te Steubenville, Ohio. Deze universiteit heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de KCV. Meer over Scott Hahn: www.stpaulcenter.com, Daar is ook de originele Engelse versie van de cursus Genesis tot Jezus gratis te vinden als je een account aanmaakt.
Uit Bouwen aan de Nieuwe Aarde 2017-5
In een eerdere editie stond deze bespreking van het boek Rome ons thuis, dat gaat over de levensgeschiedenis van Scott en Kimberly Hahn en hun weg naar de Rooms-Katholiek Kerk