Oecumenische dialoog werpt vruchten af
Op 7 november organiseerde de Katholieke Vereniging voor Oecumene in Utrecht een studiemiddag over de Kerk. Als ik met christenen van andere kerken spreek, dan blijkt vaak dat aan het woord 'Kerk' heel verschillende betekenissen worden gehecht. Ik was dus nieuwsgierig naar wat deze studiedag zou bieden.
Studiemiddag in Utrecht, 7 november 2014
In de wereldwijde oecumene is een vruchtbare dialoog op gang gekomen over het begrip Kerk. Dat heeft geresulteerd in het rapport De Kerk, op weg naar een gemeenschappelijke visie*. Vertegenwoordigers van de orthodoxe, protestantse, anglicaanse, evangelicale, pentecostale kerken en de Rooms-katholieke Kerk hebben geprobeerd hierin een omvattende oecumenische visie bloot te leggen op het wezen, het doel en de missie van de Kerk. Het slotdocument verscheen in 2013 en werd in vele talen vertaald. Wereldwijd wordt er nu in veel kerken over gesproken. Prof. dr. William Henn ofm.cap. werkte namens de Rooms-katholieke Kerk mee aan dit document. Hij presenteerde in Utrecht op enthousiaste wijze de inhoud en legde uit hoe die tot stand was gekomen.
Een heel Bijbels document
Het is een heel Bijbels document en de rijkdom van de verschillende kerkelijke tradities is erin terug te vinden. Henn gaf daar voorbeelden van. Het document benadrukt bijvoorbeeld de relatie van de Kerk met Christus (de Kerk is het lichaam van Christus) en met de Heilige Geest, die de Kerk levend maakt en verrijkt met gaven en charisma's. Pater Henn zei dat de schrijvers van het rapport hiermee ook de pinkstergelovigen en evangelische christenen hopen aan te spreken. Iemand van de pinksterkerken heeft een stevige inbreng gehad in dit rapport**.
Kerk in beeldspraak
Na de inleiding van Henn waren er vier gespreksgroepen ingedeeld rond vragen die al door de spreker waren genoemd in de loop van zijn lezing. Ik kwam terecht in de groep die als eerste gespreksvraag had: Wat betekenen de beelden 'Volk van God', 'Lichaam van Christus' en 'Tempel van de heilige Geest' als beelden van de Kerk? De beeldspraak 'Tempel van de Heilige Geest' bleek het minst populair. Wel zei iemand dat in alle drie de beelden God zelf centraal staat: God, Christus en de Heilige Geest.
Volk van God
Bij 'Volk van God' dachten meerdere aanwezigen direct aan 'Volk van God onderweg'. Dat was een uitdrukking die na het concilie veel gebruikt werd. De nadruk lag daarbij misschien meer op het woord 'onderweg' dan op 'God'. Bij het woord 'volk' moest ik nu vooral denken aan het Joodse volk, het eerste volk van God. Is de Kerk een nieuw volk van God, een tweede volk van God? Nee dus. Gelovigen van buiten het Joodse volk die in Christus zijn gaan geloven, zijn geënt op de edele olijfboom Israël, leert Paulus ons in Romeinen 11,17. Samen vormen we een volk van God.
Lichaam van Christus
Bij de omschrijving 'Lichaam van Christus' zie ik vooral hoe divers de verschillende leden van de Kerk moeten zijn om elkaar te kunnen aanvullen. Als we dus alleen omgaan met mensen die zijn zoals wijzelf, dan gaat er iets mis in het Lichaam van Christus. De omschrijving 'Lichaam van Christus' laat ook duidelijk zien wie het hoofd van de Kerk is.
Prof. dr. William Henn ofm.cap.
Tempel van de Heilige Geest
Dat de Kerk 'Tempel van de Heilige Geest' is, betekent volgens mij onder meer dat de Heilige Geest het in de Kerk meer voor het zeggen heeft dan wij gelovigen. Laten wij ons gezeggen door de Heilige Geest van God? Sommige mensen in onze gespreksgespreksgroep vonden het beeld van een tempel wat star. 'Lichaam' en 'volk' klinken organisch en beweeglijk. 'Is het ook een star beeld als wij de levende bouwstenen zijn, waar die tempel van is gemaakt?', stelde ik als vraag. Theologen die ervaring hebben met de charismatische vernieuwing kunnen misschien de theologie van de Kerk als tempel van de Heilige Geest verder ontwikkelen. Ze kunnen bijvoorbeeld uitleggen hoe de Geest leiding en charisma's geeft. En hoe aanbidding en lofprijzing centraal staan, zoals in een tempel verwacht mag worden.
Hoe ver gaat verscheidenheid?
De tweede gespreksvraag was spannender: Hoever mag verscheidenheid gaan zonder dat de eenheid verbroken wordt? Ik dacht eerst: gaan wij daarover? De grote verscheidenheid die er is binnen het lichaam van Christus wordt natuurlijk niet door ons bepaald, maar door de Heer zelf gegeven. Maar als geloofsgemeenschap moeten we dan nog wel onderscheiden welke verscheidenheid wel en welke niet door Christus gegeven wordt. Een dominee die zegt dat God niet bestaat maar gebeurt, hoort die bij de grote verscheidenheid binnen het lichaam van Christus? Of heeft zo'n dominee zichzelf buiten de gemeenschap van Christus geplaatst, zoals iemand in de gespreksgroep zei?
Gradaties van betrokkenheid
Verhelderend vond ik dat professor Marcel Sarot, die ook in onze groep zat, verwees naar het Tweede Vaticaans concilie, dat uitgaat van verschillende gradaties van betrokkenheid bij de Kerk. De buitenste ring bestaat dan uit alle mensen van goede wil. Dat ze van goede wil zijn kan immers worden toegeschreven aan de onzichtbare invloed van Christus, het Woord. Ik moest ineens denken aan de tempel in Jeruzalem, waarin een 'voorhof van de heidenen' was. Paus Benedictus XVI heeft er ook voor gepleit als Kerk zo'n voorhof te hebben, waarin mensen van buiten de Kerk met al hun vragen en ervaringen in gesprek kunnen komen met mensen van de Kerk en met God.
De nieuwe voorzitter van de Katholieke Vereniging voor Oecumene Marcel Sarot, die als tiener door de charismatische vernieuwing de weg naar de Kerk heeft gevonden.
Katholiek en oecumenisch
Aan het einde van de bijeenkomst namen we afscheid van de voorzitter van de Katholieke Vereniging voor Oecumene, pastoor Henk van Doorn. Deze zei 'dat er wat schort aan je katholiek-zijn als je niet tevens oecumenisch bent', iets wat hij vaak als voorzitter naar voren bracht. Als afscheidscadeautje deelde hij milieuvriendelijke jute tassen uit met als opdruk 'Katholiek & Oecumenisch'. Daarmee bedoelt hij 'Katholiek, dus ook oecumenisch'. En met aan de achterkant een afbeelding van de Heilige Geest met daarin de woorden 'hokjes of Geest'.
De nieuwe voorzitter is diaken Marcel Sarot, die als tiener door de charismatische vernieuwing de weg naar de Kerk en naar de theologiestudie heeft gevonden. Dat belooft wat!
Kees Slijkerman
*Faith and Order paper 214. Faith and Order (Geloof en Kerkorde) is een commissie van de Wereldraad van Kerken, waarin de Rooms-katholieke Kerk officieel als lid meedoet.
**Rev. Dr. Cecil M. Robeck, lid van de grote pinksterdenominatie de Assemblies of God (waar ook de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten in Nederland mee verbonden zijn), is lid van de commissie Faith and Order.
VERDER MEDITEREN EN SPREKEN OVER DE KERK
Het rapport De Kerk, op weg naar een gemeenschappelijke visie* is van hoog niveau. Er is twintig jaar aan gewerkt. Het is stevige kost voor mensen die al wat theologie hebben gestudeerd. Wat kunt u ermee?
'Op dat de wereld zal worden gered', een van de 16 kopergravures die een beeld geven van de Kerk.
Om de inhoud van dit rapport toegankelijk te maken voor een breed publiek, heeft Rob van Uden kopergravures verzameld die in beeld brengen wat in de verschillende hoofdstukken van het rapport wordt gezegd. Zestien van de gravures heeft hij samengebracht in het boekje Een weg te gaan met daarbij de fragmenten uit de Bijbel waarop ze gebaseerd zijn. Bij elke gravure staat een fragment uit het rapport De Kerk, op weg naar een gemeenschappelijke visie en een overweging die uitloopt op een of twee vragen. De vragen kunnen functioneren als een persoonlijke meditatie of kunnen in een groep gebruikt worden voor een geloofsgesprek.
Dit boekje Een weg te gaan is gratis te downloaden, maar ook te koop voor 3,50 euro, incl. verzendkosten, bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene (KVO), tel. 073 7370026, secretariaat@oecumene.nl. Gratis te downloaden van www.stucom.nl:
0393 - Bezinningsboekje Een weg te gaan
0392 en 0392uk - Rapport De Kerk, op weg naar een gemeenschappelijke visie.
Dit is document a4073 op www.kcv-net.nl.