Het gebeurt niet vaak dat ik een boekje in twee dagen uitlees. Het overkwam me wel met Wat kan ik nog geloven?, geschreven door pater Ferdinand Vergeer.
Aanvankelijk dacht ik: is dit een oude priester die klaagt over de teloorgang van de katholieke kerk in Nederland en over het gebrek aan geloofskennis onder de mensen? Nee dus. Pater Ferdinand Vergeer MHM (15 juni 1933) was als missionaris werkzaam in Maleisië en nu in Nederland. Hij leerde in Maleisië de charismatische vernieuwing kennen. In het bisdom Miri, waar hij werkte, liet de bisschop in alle parochies de vorming tot leven in de Geest geven.
Nederig en in dialoog
In Maleisië en vrijwel heel Azië is de Kerk nooit zo dominant geweest als in Europa. Daardoor is daar minder een cultuur van macht uitoefenen en hebben ze al een voorsprong in het synodaal proces. Het klerikalisme*, dat volgens paus Franciscus en James Mallon een van de grootste problemen in de Kerk is, is in Azië minder aanwezig. Dat is te merken in het boekje. Pater Ferdinand presenteert nederig en in dialoog wat de levende en dynamische ontwikkeling van de leer van de Kerk nu is, als het gaat over geloven in God, wetenschap, Bijbel, verrijzenis, oecumene, hemel, hel, vagevuur, Maria, vrijheid en autonomie, voltooid leven, huwelijk, pijn lijden en meer. Hij stelt voor om over die verschillende hoofdstukjes in gesprek te gaan met elkaar. Niet om je IK VIND-mening aan de ander kenbaar te maken, maar om samen te proberen te ontdekken wat God ons duidelijk wil maken.
In dialoog met Criticus
Zelf gaat hij als auteur in dit boekje in dialoog met Criticus. De figuur Criticus verwoordt hoe door mensen om je heen en in de media gesproken wordt over het betreffende onderwerp. Daarmee begint elk hoofdstukje. Zeer herkenbaar. En dan geeft hij vanuit de Bijbel, het Tweede Vaticaans Concilie en de praktijk van het leven eenvoudig uitleg.
Over de Bijbel schrijft hij: “Gelukkig moedigt de Kerk nu alle katholieken aan om de Bijbel te lezen en tot gids van hun geestelijk leven te maken. We begrijpen nu beter dat er nooit een echte tegenstelling kan zijn tussen de Heilige Schrift en de moderne wetenschappen, want ze komen van dezelfde God.”
Waar Criticus zegt: “Als de Bijbel Gods Woord is en geïnspireerd door God, hoe kan het dan dat er zoveel onjuistheden in staan op historisch, geografisch en moreel gebied?” Daar antwoordt pater Vergeer: “Op een diep menselijke, vaak falende manier wordt ons diep goddelijke waarheid voorgehouden” (blz. 23-25). Gods onfeilbaar Woord klinkt doorheen menselijke feilbare woorden.
Hemel, hel, vagevuur…
De diep goddelijke waarheid over hemel, vagevuur, hel, oordeel en toekomstige nieuwe aarde is me door dit boekje ook duidelijker geworden. Wat met vagevuur bedoeld is, kunnen we beter een geestelijk louteringsoord noemen, schrijft hij. “Er is gerust wel het een en ander in ons leven te reinigen of recht te zetten in het eeuwige leven.” De pijn die geleden wordt in dat louteringsoord omschrijft hij als “hevige spijt over zonden begaan tegen de algoede God en tegen de naaste, en diep verlangen naar onze God en Vader die ons eindeloos bemint.” Daarbij is “Jezus Christus, de Goede Herder, hun meest liefdevolle Heiland en Heler, die hen perfect voorbereidt op het gelukzalige eeuwige leven” (blz. 54).
Een toets verwachten
“Ons leven op aarde is een leerschool voor het hiernamaals. Je kunt dus een toets verwachten: heb ik steeds voor mezelf alleen geleefd of ‘de naaste’ bemind als mezelf? Hoe heb ik Gods geboden gevolgd…?” (blz. 57). Dit zal blijken in het “bijzonder oordeel”, direct na onze dood. “In de hemel zullen we God zien. Dat wil zeggen met heel ons wezen zijn wezen kennen en ervaren, … gelukzalige aanschouwing van God” (blz. 58).
Nieuwe aarde
Later volgt het “laatste oordeel” op het einde van de wereld. En dan volgt nog de nieuwe aarde “waar we niet alleen met ziel, maar ook met lichaam als volledige mens, veredeld door Gods eigen leven, de Nieuwe Aarde beheren” (blz. 59).
Erfzonde en vrijheid
Het woord erfzonde “wordt vaak verkeerd begrepen als een kwaad door ieder bedreven”, terwijl bedoeld is het ontbreken van Gods leven in ons (blz. 65). Een mooie formulering, die ook standhoudt als Adam en Eva niet lijfelijk ieders voorouders zijn.
In het hoofdstukje Mijn vrijheid en autonomie! Citeert hij een pareltje uit Youcat: “Iemand is het meest vrij als hij ‘ja’ kan zeggen tegen het goede; als hij niet door verslaving, dwang of gewoonte wordt belemmerd te kiezen en te doen wat juist en goed is.”
Toekomst geloofsgemeenschappen
Een echte richtingwijzer voor parochies vind ik zijn hoofdstukje Kerk sluiten… De geloofsgemeenschap ook? Hij verlegt de aandacht van ‘zo lang mogelijk proberen onze gebouwen en dierbare gewoontes in stand houden’ naar de gemeenschap van gelovigen die in eigen woonplaats of regio samen bidden, leren en liefhebben. Zoals in Maleisië, waar ook niet in elk dorpje een eigen priester was, kan het ook hier: Kom bij elkaar, kies een gebedsleider, zorg voor onderricht en voor elkaar. En laat er voor de mensen die op zondag niet naar een eucharistieviering kunnen reizen een woorddienst zijn en ontmoeting.
Wees apostel, profeet en leraar
Het interview met pater Ferdinand Vergeer dat in 1991 in Bouwen aan de Nieuwe Aarde stond eindigde op een wijze die niet aan actualiteit heeft ingeboet en waar ik ook nu mee eindig. De toen bijna 60-jarige Ferdinand Vergeer zei:
“Gaven die in Nederland niet zo aan hun trekken komen, zijn: apostel, profeet en leraar. De jeugd weet zo weinig van het geloof, en daar wordt weinig aan gedaan. Er moeten mensen naar voren komen die daar wat aan gaan doen. Als het niet op school kan, dan maar op de zondagsschool; en als dat ook niet kan, dan is er nog de mogelijkheid om meer te publiceren voor de jeugd: bijvoorbeeld een aantrekkelijke Bijbelse geschiedenis of een catechismus die voor de jeugd aantrekkelijk is. Ook kun je in de parochiekerk een verkoopstalletje van goede boeken inrichten. Al deze mogelijkheden moeten we aangrijpen om apostel, profeet en leraar te zijn.”
Een actuele oproep aan hen die van God een charisma ontvangen, bijvoorbeeld als apostel, profeet of leraar, en die daarmee volgens het concilie het recht en de opdracht hebben deze bediening uit te oefenen. Paus Franciscus maakt deze oproep nu tot onderdeel van het synodaal proces (zie hier).
Kees Slijkerman
Wat kan ik nog geloven? Geloofspunten die betwijfeld worden, opnieuw bekeken. - Ferdinand Vergeer MHM, uitgave in eigen beheer, 104 blz, € 5, exclusief verzendkosten, verkrijgbaar bij het KCV-Dienstencentrum in Helmond.
De volgorde bijzonder oordeel, laatste oordeel en nieuwe aarde is ook terug te vinden in de Catechismus van de Katholieke Kerk 1020-1060. Wij kunnen ons er niet echt een voorstelling van maken, omdat wij nog aan het begrip ‘tijd’ gebonden zijn.
*Klerikalisme: leken die het vervullen van hun eigen roeping en zending overlaten aan de priesters, en bisschoppen en priesters die zich boven de leken verheven voelen; geestelijke luiheid onder de leken en arrogantie bij de priesters.