Rubriek Er is meer in beweging
In dit nummer het derde artikel in deze serie. In deze rubriek laten we 'bewegingen' aan het woord die niet charismatisch heten, maar waarin wel bepaalde charisma's functioneren, kerkvernieuwing plaats vindt of katholieken worden geholpen bij hun zending als christen.
Deze keer: Cursillo.
De Cursillo-beweging is kort na de laatste oorlog in Spanje ontstaan, op het eiland Mallorca. Aan die Spaanse afkomst herinnert nog de naam 'Cursillo', dat betekent: kleine (geloofs-) cursus. (Voor alle duidelijkheid: het heeft niets te maken met Opus Dei, dat eveneens uit Spanje afkomstig is.) Van Spanje uit heeft die beweging zich over grote delen van de wereld verbreid, o.a. in Amerika. En ze is daar, zou je kunnen zeggen, de voedingsbodem geworden van de charismatische vernieuwing. Want verschillende mannen en vrouwen van het eerste uur waren al jaren actief in het cursillo.
In Nederland is het juist andersom gelopen: hier is de charismatische vernieuwing al ruim tien jaar bekend en het cursillo komt pas sinds een jaar of twee om de hoek kijken; het is hier vanuit Duitsland overgeplant.
visie
Twee belangrijke punten heeft deze beweging voor ogen:
- de vorming van christengemeenschappen oftewel kernen;
- deze groepen moeten een diep christelijk leven leiden, dynamisch, zodat ze kracht uitstralen op de omgeving.
Over beide punten enige toelichting.
1. Gemeenschap
Mensen hebben elkaar nodig. Dat geldt al op zuiver menselijk vlak. Maar vorming tot gemeenschap is evengoed op christelijk niveau noodzakelijk. Op je eentje christen zijn, dat gaat niet, dat is godsonmogelijk. De kerk is in haar wezen gemeenschap, en daarin mag niemand zomaar aan zijn of haar lot overgelaten worden. De idee dat ieder een privé verbindingslijn met God zou hebben is een karikatuur van Jezus' opdracht. In de geloofsbelijdenis spreken we het uit: 'Ik geloof in de geméénschap van de heiligen'. En de basis, de wortel daarvan is eigenlijk de gemeenschap in God zelf: Vader, Zoon en Heilige Geest. God is zelf al gemeenschap!
Waar wordt die gemeenschap van de kerk nu zichtbaar? Waar merk je daar iets van?
In de parochie natuurlijk, in het weekend bijvoorbeeld, als we samen Eucharistie vieren; dat is tenminste de bedoeling. En verder in allerlei groepen die zich voor parochieel werk inzetten. Van enorm belang daarbij is, dat die werkelijk vanuit diep gelovige overtuiging opereren, en daartoe wil het cursillo meehelpen. Deze beweging mikt op groepen van mensen die elkaar geregeld treffen en met elkaar een hartelijke vriendschappelijke band hebben. Met een sfeer waarin ze vrij over hun geloof kunnen praten, waarin ze elkaar kunnen zeggen hoe ieder persoonlijk zijn geloof beleeft in de concrete situatie van elke dag: op het werk, in het gezin, enzovoort. Uiteraard neemt het gebed een belangrijke plaats in, en ook de Heilige Schrift. Veel trekken van overeenkomst dus met de gebedsgroepen. Maar de drempel is lager; het gaat er 'gewoner' aan toe, als ik dat zo mag zeggen. Alle nadruk valt op de kracht van de Heilige Geest, en tegelijkertijd beseffen we ook dat Hij ons als partners serieus neemt: als wij niets doen moeten we niet verwachten dat Hij direct zal inspringen.
2. Uitstraling
Door die regelmatige contacten bouw je elkaar op. Dat is althans de bedoeling. Je helpt elkaar om beter als christen te leven. Anders gezegd: om samen al 'kerk in het klein' te zijn, uiteraard in harmonie met de grote kerkgemeenschap van parochie en bisdom. Maar de groep zou volledig naast het doel schieten als ze alleen maar introvert op eigen groei mikte; dan zou ze zoiets als een geïsoleerd eilandje worden. Nee, de bedoeling is dat ze een nieuwe kern wordt met een uitstraling naar buiten. Leken-apostolaat dus. Besef van je verantwoordelijkheid in de kerk. Sociaal engagement.
Cursillo is wel eens omschreven als een beweging in de kerk, die het op een bepaalde manier mogelijk maakt het wezenlijke van het christelijk leven te beleven, en wel met de bedoeling kernen te vormen van mensen die als zuurdeeg kunnen werken om het evangelie in de omgeving uit te dragen.
Cursillo-weekend
Zoals je in de charismatische vernieuwing start met een zeven-weken-vorming, zo staat aan het begin van een cursillo een weekend van drie dagen. Dat begint op donderdagavond en eindigt op zondagnamiddag. Je zou het een retraite kunnen noemen, met de bedoeling de kernwaarheden van het geloof op een eenvoudige manier erváárbaar te maken. De kracht van zo'n weekend ligt m.i. onder andere in de aanpak: door jarenlange ervaring in allerlei landen is er een bepaalde methode ontwikkeld die uitstekend in elkaar zit, goed uitgekiend. Een duidelijk omlijnd plan, met de nodige ruimte voor soepele aanpassing en improvisatie. Daarbij gaat het niet om kennis alleen, maar vooral om ervaring. En dat dit geen kwestie van handige tactiek is, maar vooral van gebed binnen en buiten zo'n weekend, beseft iedereen die er aan deelgenomen heeft.
De leiding berust bij een team van leken en priester(s). De onderwerpen die aan de orde komen zijn: Christus, bevrijding, genade, kerk, geloof, sacramenten, apostolaat, wij en de wereld. Centraal staat de vernieuwing van het doopsel, de bewuste persoonlijke aanvaarding daarvan. (Misschien mag je stellen dat in de charismatische vernieuwing de vernieuwing van het vormsel centraal staat.) Hoogtepunt is de viering van de Eucharistie op de zondag; daarin krijgen de deelnemers de gelegenheid op persoonlijke wijze hun doopsel te vernieuwen.
Op het eerste gezicht is het bevreemdend, dat er voor mannen en vrouwen aparte weekends zijn. Maar jarenlange praktijk heeft uitgewezen dat dit bij een dergelijke aanpak juist goed werkt. De bedoeling is wel dat man en vrouw allebei een keer deelnemen.
Impulsen van vernieuwing
Deelnemen aan een cursillo-weekend betekent: een avontuur beginnen waarvan je de afloop niet kent. zoals altijd zijn er ook hier teleurstellingen, maar verreweg de meesten beleven deze 'retraite' als een bijzondere ervaring. Er wordt geen bepaalde ontwikkeling voor vereist, alleen een gezond verstand en een evenwichtig karakter. Naast charismatische vernieuwing, Focolare, Marriage Encounter, Taizé-groepen, Neo-catechumenaat en verschillende andere richtingen is ook cursillo een impuls van vernieuwing waarin je als gelovige de activiteit van de Heilige Geest bezig ziet. Hij zit niet stil, Hij is bezig 'bouwstenen voor de kerk van morgen' te maken.
Cees de Kemp o.praem.
Uit Bouwen aan de Nieuwe Aarde 1986-6
Voor verdere informatie kunt u zich wenden tot: CURSILLO-SECRETARIAAT [in 1986 te Rijswijk, anno 2022: www.cursillo.nl]